بررسی دوره بندی تاریخی ـ کالبدی مسجد جامع هفتشویه از منظر مطالعات تطبیقی

بناهای مذهبی از دوران پیش‌ازتاریخ تا زمان حاضر نقش مهمی در تشکیل عناصر ساختاری شهرها، سکونتگاه­ها و حتی روستاها ایفا نموده­اند. به‌طوری‌که کاوش­های باستان­شناسی و شواهد موجودِ تاریخی نشان می­دهند؛ معابد و اماکن مذهبی در دوره­های قبل از اسلام همواره یکی از مراکز کانونی تجمع مردم برای انجام مراسم آیینی بوده­اند. استان اصفهان یکی از مناطق مهم تاریخی کشور در تمامی ادوار آنست که بناهای بسیاری در آن همچنان ناشناخته باقی مانده­اند. یکی از آثار بسیار مهم در شهر اصفهان، مسجد جامع هفتشویه واقع در شمال­شرق اصفهان (ناحیه قهاب) است. با توجه به معماری چند دوره­ای این بنا، عدم معرفی آن و دوره­های ساخت مسجد و نیز فقدان کتیبه تاریخ ساخت بنا، انجام پژوهشی منسجم و مستقل در این رابطه ضروری به­نظر می­رسد. بنابراین پژوهش پیشِ رو در تلاش است تا با توجه به شواهد تاریخی، باستان­شناسی، معماری و مطالعات تطبیقی به معرفی و شناسایی دوره­بندی تاریخی و کالبدی مسجد جامع هفتشویه بپردازد. نتایج پژوهش نشان می­دهد که مسجد جامع هفتشویه یکی از مساجد مهم شمال شرق ناحیه اصفهان در قرون میانی اسلامی بوده است که بسیاری از مورخان به این مسجد و اوج حیات آن در دوره سلجوقی اشاره داشته­اند. علاوه بر آن­ دو دوره مهم سلجوقی و ایلخانی در ساخت مسجد جامع هفتشویه قابل شناسایی بوده که با توجه به نوع نقشه بنا، مصالح به­کار رفته در آن و مطالعات تطبیقی، تشخیص داده می­شوند. پژوهش پیشِ رو با روش توصیفی ـ تحلیلی و تحقیقی ـ تاریخی در کنار استفاده از مقایسۀ تطبیقی انجام شده که در آن علاوه بر فعالیت­های میدانی (بررسی تاریخی ـ کالبدی بنا و معماری آن، تهیه عکس، پلان، طرح سه­بعدی و مقایسه تطبیقی با نمونه­های مشابه) از منابع مکتوب نوشتاری (گزارش سیاحان، مورخان و پژوهشگرانی­ که در این زمینه تحقیق نموده­اند)، نیز استفاده شده است.